نوروز؛ میراثی کهن از گذشته تا امروز

نوروز؛ میراثی کهن از گذشته تا امروز

نوروز، که به معنای "روز نو" است، یکی از کهن‌ترین جشن‌های جهان به شمار می‌آید. این جشن باستانی که ریشه‌ای عمیق در فرهنگ و تمدن ایرانی دارد، بیش از ۳۰۰۰ سال است که در مناطق مختلف جهان، از ایران و آسیای میانه تا قفقاز، بالکان، خاورمیانه و حتی بخش‌هایی از چین و هند، گرامی داشته می‌شود. نوروز تنها یک جشن برای آغاز سال نو نیست، بلکه نمادی از پیوند انسان با طبیعت، تولد دوباره زمین و تجدید دوستی‌ها و روابط انسانی است.

اما این جشن چگونه شکل گرفت؟ در دوران باستان چگونه برگزار می‌شد؟ و امروزه چه تغییراتی کرده است؟ در این مقاله، به بررسی تاریخچه‌ی نوروز، آیین‌های آن در گذشته و شکل برگزاری آن در دوران معاصر خواهیم پرداخت.

نوروز از کجا آمده است؟

ریشه‌های نوروز به دوران ایران باستان، به‌ویژه دوران هخامنشیان و قبل از آن، یعنی عصر زرتشتیان بازمی‌گردد. طبق شواهد تاریخی، نوروز ابتدا در دوران پادشاهی جمشید، یکی از شاهان اسطوره‌ای ایران در شاهنامه‌ی فردوسی، به‌عنوان آغاز سال نو جشن گرفته شد. در اساطیر ایرانی آمده است که جمشید پس از نشستن بر تخت پادشاهی، فرمان داد تا این روز را به‌عنوان روزی فرخنده و نو آغاز کنند، و از آن زمان به بعد، این روز به نام "نوروز" شناخته شد.

نوروز همچنین ریشه‌هایی در تقویم زرتشتی دارد. زرتشتیان که پیروان آیین زرتشت بودند، اعتقاد داشتند که نوروز روزی مقدس است که در آن نیروهای خیر بر نیروهای شر غلبه می‌کنند و زمین بار دیگر زنده می‌شود. این باورها سبب شد که نوروز به یک جشن ملی و مذهبی تبدیل شود و بعدها در دوران هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان به‌عنوان یکی از مهم‌ترین جشن‌های رسمی ایرانیان شناخته شود.

نوروز در دوران باستان چگونه برگزار می‌شد؟

 نوروز در دوران هخامنشیان

هخامنشیان، که اولین امپراتوری گسترده‌ی ایران را تشکیل دادند، نوروز را با شکوه بسیار زیادی جشن می‌گرفتند. این جشن در تخت جمشید برگزار می‌شد و پادشاهان هخامنشی در این روز از سراسر امپراتوری هدایایی دریافت می‌کردند. مراسم رسمی شامل تشریفات سلطنتی، گردهمایی بزرگان و پخش هدایای نوروزی بود.

نوروز در دوران اشکانیان و ساسانیان

در دوره‌ی اشکانیان و ساسانیان، نوروز همچنان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بود. در این دوران، مردم در کاخ‌های سلطنتی گردهم می‌آمدند، پادشاه به مردم هدیه می‌داد و جشن‌هایی به مدت چندین روز برگزار می‌شد. علاوه بر جشن‌های عمومی، درباریان و بزرگان نیز مراسم ویژه‌ای داشتند که با موسیقی، شعرخوانی و برگزاری مسابقات همراه بود.

یکی از مهم‌ترین سنت‌های نوروز در این دوره، "نوروز عامه" و "نوروز خاصه" بود. نوروز عامه در روز اول فروردین برگزار می‌شد و مختص عموم مردم بود، در حالی که نوروز خاصه چند روز بعد برگزار می‌شد و مخصوص پادشاهان، نخبگان و اشراف بود.

نوروز پس از ورود اسلام به ایران

با ورود اسلام به ایران، بسیاری از آیین‌های باستانی دستخوش تغییر شدند، اما نوروز همچنان جایگاه خود را حفظ کرد. خلفای عباسی و حکمرانان مسلمان نیز این جشن را پذیرفتند و به برگزاری آن ادامه دادند. نوروز در دوره‌ی عباسیان به یکی از اعیاد رسمی در دربار تبدیل شد و حتی شاعران بزرگی مانند فردوسی، سعدی و حافظ نیز درباره‌ی نوروز شعر سرودند.

در دوران صفویه، نوروز بار دیگر به‌شکل گسترده‌ای احیا شد و به‌عنوان یک جشن ملی و مذهبی مورد توجه قرار گرفت. در این دوران، حاجی فیروز، شخصیتی که نماد شادی نوروزی بود، در میان مردم ظاهر شد و اشعار شاد نوروزی را اجرا می‌کرد.

نوروز در دوران معاصر چگونه جشن گرفته می‌شود؟

امروزه نوروز همچنان یکی از بزرگ‌ترین جشن‌های مردمان فارسی‌زبان و برخی دیگر از اقوام جهان است. این جشن در کشورهای مختلفی مانند ایران، افغانستان، تاجیکستان، ازبکستان، ترکمنستان، آذربایجان، عراق، ترکیه و حتی مناطقی از هند و چین جشن گرفته می‌شود.

 خانه‌تکانی و آماده‌سازی برای نوروز

یکی از مهم‌ترین آیین‌های نوروز، خانه‌تکانی است که از دوران باستان تاکنون حفظ شده است. خانواده‌ها پیش از آغاز سال نو، خانه‌های خود را تمیز کرده و وسایل جدید خریداری می‌کنند تا سال جدید را با طراوت و پاکی آغاز کنند.

 سفره‌ی هفت‌سین

سفره‌ی هفت‌سین یکی از مهم‌ترین نمادهای نوروز است که در ایران و برخی کشورهای دیگر گسترده می‌شود. این سفره شامل هفت عنصر است که هرکدام نماد مفهومی خاص هستند:

• سبزه (نشانه‌ی رشد و سرسبزی)
  
• سمنو (نماد فراوانی و برکت)
  
• سنجد (نماد عشق و پیوند خانوادگی)
  
• سرکه (نماد صبر و گذر زمان)
  
• سیب (نماد سلامتی و زیبایی)
  
• سیر (نماد تندرستی)
  
• سکه (نماد ثروت و برکت)
  
  

مراسم چهارشنبه‌سوری

چهارشنبه‌سوری، که در آخرین چهارشنبه‌ی سال برگزار می‌شود، یکی از رسوم جذاب نوروز است. در این شب، مردم با پریدن از روی آتش، آرزو می‌کنند که سال جدید برایشان پر از شادی و موفقیت باشد.

دید و بازدید نوروزی و عیدی دادن

یکی از رسوم رایج نوروز، دید و بازدید از اقوام و دوستان است. کوچکترها به دیدن بزرگترها می‌روند و از آن‌ها عیدی دریافت می‌کنند. این سنت باعث تحکیم روابط خانوادگی و اجتماعی می‌شود.

 سیزده‌بدر؛ بدرقه‌ی نوروز در دل طبیعت

آخرین روز جشن نوروز "سیزده‌بدر" نام دارد که در روز سیزدهم فروردین برگزار می‌شود. مردم در این روز به دل طبیعت می‌روند تا سال جدید را با نشاط آغاز کنند.

نوروز یکی از کهن‌ترین و زیباترین جشن‌های جهان است که از دوران باستان تاکنون زنده مانده و همچنان با شکوه برگزار می‌شود. این جشن از تخت جمشید و دربار هخامنشیان آغاز شد، در دوران اسلامی تغییراتی یافت، و امروزه به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین جشن‌های جهانی شناخته می‌شود.

اگر دوست دارید نوروزی متفاوت را تجربه کنید، پیشنهاد می‌کنیم همراه تورهای نوروزی کوروش تراول شوید و این جشن باستانی را در کشورهای مختلف از نزدیک تجربه کنید!